Lastiklerin Düzensiz ve Çabuk Aşınması Üzerindeki Mekanik Düzensizlikler Nelerdir?

Öne Açıklık: Normal düzeni toe-out şeklinde olan araçlarda, yanı dingil üzerindeki tekerleklerin ön tarafı arka taraflara oranla normalden daha açık olursa, lastik tabanının dış kenarlarında tüylenme biçiminde aşınmalar oluşur.

Öne Kapanıklık: Normal düzeni toe-in şeklinde olan araçlarda aynı dingil üzerindeki tekerleklerin ön tarafı arka tarafına oranla normalden fazla kapanık olursa, lastik tabanının iç kenarlarında tüylenme biçiminde aşınmalar oluşur.

Kamber: Kamber, direksiyonda konfor ve kolaylık sağlamak amacıyla lastiklerin yere basan alt kısmının, üst kısmına gore daha açık (negatif kamber) veya kapalı (pozitif kamber) olmasıdır. Aşırı derecede pozitif kamberde lastiğin dış omuzu, negatif kamberde iç omuzu aşınır.

Kaster: Araca yandan bakıldığında dingil ekseninin tekerlek düşey ekseni ile yaptığı açıya kaster denir. Kaster düzgün bir sürüş sağlar. Kaster açısının normalden farklı olması aracın gezinmesine, lastiklerin düzensiz ve çabuk aşınmalara sebep olur.

Dışa Yatıklık: Kamber, direksiyonda konfor ve kolaylık sağlamak amacıyla lastiklerin yere basan alt kısmının, üst kısmına göre daha açık (negatif kamber) veya kapalı (pozitif kamber) olmasıdır. Aşırı derecede pozitif kamberde lastiğin dış omuzu, negatif kamberde iç omuzu aşınır.

Sarkık Akslar: Bu tür arıza yükün lastik üzerine dengesiz dağılımına sebep olur. İç taraftaki lastikler, yükün daha büyük bir bölümünü taşımak zorunda kalır.

Bozuk veya Eskimiş Amortisör: Bozuk ya da eskimiş amortisörler de düzensiz lastik aşınmasına neden olur.

Bağımsız Tekerlekler: Normal düzeni toe-out şeklinde olan araçlarda yanı dingil üzerindeki tekerleklerin ön tarafı arka taraflara oranla normalden daha açık olursa, lastik tabanının dış kenarlarında tüylenme biçiminde aşınmalar oluşur.

Eğri Şasiler: Normal düzeni toe-in şeklinde olan araçlarda aynı dingil üzerindeki tekerleklerin ön tarafı arka tarafına oranla normalden fazla kapanık olursa, lastik tabanının iç kenarlarında tüylenme biçiminde aşınmalar oluşur.

Frenlerdeki Bozukluklar: Araca yandan bakıldığında dingil ekseninin tekerlek düşey ekseni ile yaptığı açıya kaster denir. Kaster düzgün bir sürüş sağlar. Kaster açısının normalden farklı olması aracın gezinmesine, lastiklerde düzensiz ve çabuk aşınmalara sebep olur.

Konuyla ilgili temel kavramlar:

Ön düzen açıları: Ön düzen açıları, araç yükünün tekerlek yatakları ve süspansiyona uygun şekilde dağılımını sağlamalıdır. Tekerleklerin yola teması, yol yüzeyine dik olmalıdır. Bu şekilde kararlı bir hareket ve iyi bir tutunma sağlanabilir. Bu amaçla tekerlek bağlantılarının, belirli açılarda tasarımları yapılmıştır.

Kaster etkisi: Kaster etkisi doğrultuyu stabil tutar ve düz doğrultuda direksiyonun geriye alınmasını sağlar.

Kamber Açısı: Aracın ön tekerleklerine önden bakıldığında düşey eksene göre, tekerleğin üst kısmının aracın merkezine ya da dışarı doğru eğimine kamber açısı denir. Kamber açısının iki tarafta eşit olmaması aracın bir tarafa çekmesine neden olur. Araç, pozitif kamber açısının büyük olduğu tarafa çeker. İki tekerlek arasındaki kamber açısı farkı 0,5 dereceden büyük olmamalıdır.

King-Pim Açısı: Dingil piminin (başlık pimi ya da king-pim) üst kısmının araç merkezine doğru eğimidir. Günümüzde kullanılan serbest süspansiyon sistemlerinde alt ve üst salıncak rotillerinin eksenlerini birleştiren doğru ile düşey eksen arasında meydana gelen açıdır.

Toe Açısı: Toe değeri araçların uzun rotlarının uzatılıp kısaltılması ile değişen ve ayarlanabilen bir tekerlek pozisyon ayarıdır. Açı olarak veya tekerleklerin ön tarafının kapalılık-açıklık mesafesi (mm) olarak ifade edilir. Ön tarafın arkaya göre kapalı olmasına toe-in, açık olmasına da toe-out denir.

Tekerlek kapanıklığı: Ön tekerlekler sürüş istikametine göre birbirlerine daha yakınsa, tekerlek kapanıklığı vardır.

Pozitif direksiyon dönüş açısı: Tekerlek açısı aksının hayali uzantısı tekerlek orta düzlemi dahilinde yolla çakışıyorsa, direksiyon dönüş açısı pozitiftir.

Yanal destek: Yanal destek yolda viraj dönüşü sırasında aracı virajın dış çizgisine doğru savuran merkezkaç kuvvetine karşı tekerleğin destekleme özelliğidir.

Vibrasyon: Genellikle katı ortamlarda yayılan ve dokunma duygusu ile hissedilen alçak frekanslı ve yüksek genlikli mekanik titreşimlerdir.

Vibrasyondan etkilenme sınırı: Vibrasyonun insan sağlığı, performansı ve konforu üzerinde oluşturduğu hareket hastalığı gibi fizyolojik ve psikolojik etkilerle yapılarda hasarların başlama sınırlarıdır ki, vibrasyonun hızı, ivmesi, genliği, frekansları veya süresi ile ortaya konulmuş kriterlerdir.

İz Takibi: Taşıt hareket halinde iken, arka tekerleklerin ön tekerleklerin izlerini paralel takip etmesi haline iz takibi denir. İz takibinin amacı ön düzen ayarına başlamadan önce arka süspansiyonların ve şasi doğruluğunun uygun durumda olup olmadığını belirlemektir. İz takibinin hatalı oluşu, lastik aşınmasına ve direksiyon sertliğine sebep olur.

Kaynak:

· Bridgestone Web Sitesinden  derlenmiştir.

·

Abdullah Demir, “Otohaber Okuyucu Soruları