Ben kazanırken aslında “BİZ” kaybediyoruz!

Geçen haftaki yazımızı “Ulaşımda zamanın maliyet faktörünün temelde; otomobil sahipliğine, ulaşım yatırımlarının türlere göre dağılımına, artan trafik sıkışıklığına, etkin ve entegre toplu taşıma çözümlerine, ulaşımda uygulanacak bütünleşik akıllı ulaşım sistemlerinin yaygın kullanılmasına bağlı olduğuna” değinerek bitirmiştik.

***

Marjinal maliyetlerin azaltılmasında teknolojik enstrümanlardan yararlanılabilir. Bu enstrümanların gizemi; ulaştırma alanında ileri teknolojilerin, bilgi sistemlerinin, iletişim araçlarının, sensörler ve ileri optimizasyon tekniklerinin, olay/vaka yönetimi ve trafik sıkışıklık ücretlendirmesi gibi uygulamaların birlikte kullanılmasında saklıdır. İleri trafik yönetim sistemleri hem ulaşım ağına ilişkin gerçek zamanlı trafik bilgisinin oluşturulmasını hem de ulaşım ağının etkin şekilde yönetilmesini sağlar. Bu tür uygulamalarla gerçek zamanlı trafik bilgileri üzerine konumlandırılan birçok hizmet sayesinde yolculukların daha rahat ve daha kısa olması sağlanır. Ayrıca bu sistemler ve uygulamalar gerek toplu taşıma hizmeti sunan yerel yönetimlerin gerekse taşımacılık firmalarının maliyetlerini azaltırken, hizmet kalitesini de artırmaktadır. İlave olarak trafik kazalarını da önemli ölçüde azaltırken, kazalar sonucunda yolcuların hayatta kalma oranlarını da arttırır.

***
Araç sayısının artması tıkanıklığı arttıracağı için doğal olarak seyahat zamanı da artar. Araç sayısındaki artışın doğal bir sonucu marjinal özel maliyetin artmasıdır. Ancak ilave her bir seyahatin sebep olduğu özel maliyetlerin ötesinde ayrıca dışsal maliyetler de ortaya çıkar. Bu ilave maliyetler çevreye verilen zararların artmasını, kazaya karışma riskinin yükselmesini ve tıkanıklığın büyümesini içermektedir.

Trafikteki tıkanıklığın ortaya çıkaracağı dışsal maliyetleri daha iyi anlamak için belirli bir trafik seviyesinde karayolunu düşünmek gerekir. Özel bir birey bu karayolunu kullanırken kişisel seyahat maliyeti ve zaman maliyeti ile karşılaşmaktadır. Karşılaşılacak olan zaman maliyeti, tıkanıklık seviyesine bağlı olarak farklılık arz etmektedir. Buna karşın birey karayolunu kullanmak suretiyle kendisi dışındaki kullanıcıların ertelemeler ile karşılaşmasına neden olur. Dolayısıyla kendisi dışındaki herkes için zaman maliyetlerinin yükselmesine neden olur. Trafikteki diğer sürücüler açısından ortaya çıkan bu ilave ertelemeler/zaman kayıpları marjinal özel maliyetten daha büyük marjinal sosyal maliyete sebep olan dışsal tıkanıklık maliyetleridir.

***

Ulaşımda “kazanımlarımızı” daha az kayıplarla gerçekleştirmek belli düzeyde mümkündür.  İstanbul gibi büyük ölçekli metropollerde yaşanan trafik tıkanıklığı sorununu bütünüyle ortadan kaldıracak büyülü ya da sihirli bir çözüm/metot yoktur. Çözüme katkı sağlayacak felsefelerden biri sorunun büyüklüğünü insanların hayat kalitesini çok aşağıya düşüren bir ölçekten, katlanılabilecek seviyelere taşımak olmalıdır. Şehirleri yönetenlerin multi-modal ve bütünleşik çözümleri iyi okumaları ve gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde çözüm gibi sunulan yeni seçeneklerin bir süre sonra “katlanarak artan ve zaman geçtikçe kanıksanan” yeni sorunlar doğurması kaçınılmaz olmaktadır. “Yol kapasitelerini arttırmanın ilave trafik oluşturduğu” gerçeğinin doğru yönetile/me/mesi bunlardan sadece biridir… Bu bağlamda; daha az otomobil kullanımı, daha çok modlu-entegre toplu taşıma hizmeti, etkin otopark ücretlendirme politikalarının belirlenmesi, yürünebilir sokakların-caddelerin oluşturulmasıyla yürümenin teşviki, topografyanın elverdiği yerlerde bisiklet kullanım seçeneklerinin sunulması, tarihi ve ticari merkezlerde özel araç dolaşımının kısıtlanması ve/ya/ ücretli hale getirilmesi uygulamaları üzerinde kararlı çalışmalar yürütülmelidir.

***

Ulaşımda sosyal maliyetler seyahat eden bireyler tarafından hissedilmeyen dışsal maliyetleri, özellikle karayolunu kullanan diğer bireylerin seyahat zamanları üzerinde ortaya çıkan etkileri kapsar. Buradan hareketle büyükşehirlerimizi mega-köy’den mega-kente dönüştürecek hamlelerin iyi yönetilmemesi tüm maliyetlerin en büyüğüdür diyebiliriz…

Ulaşımda; teknolojik, sosyal, ekonomik ve ekolojik maliyetler hiç şüphesiz ülkemizi ve şehirlerimizi yönetenlerin iki dudakları arasında belirlenmektedir.  Büyükşehirlerimizi mega-köy’den mega-kente dönüştürecek de hiç şüphesiz o dudaklardır…

***

Yunus ne güzel söylemiş:

Bir bahçeye giremezsen,

Durup seyran eyleme.

Bir gönlü yapamazsan,

Yıkıp viran eyleme.

***

Mevlana’da “İnsanda güzel olan yüzdür, yüzde güzel olan gözdür ama aslında insanı insan yapan ağzından çıkan sözdür” der.

Sözü insanlara hizmet olanlara duyurulur!

 

Yararlanılan Kaynaklar:

Özhan Yılmaz, ”Karayolu Ulaşımında Akıllı Ulaştırma Sistemleri”, Uzmanlık Tezi, Kalkınma Bakanlığı, 2012.

Suat Hayri Şentürk, “Tıkanıklık Fiyatlaması, Dünya Uygulamaları ve Türkiye’deki Durumun Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, Sayı 162, Ocak -Haziran 2012.

Mustafa Gürsoy, “Toplu Ulaşım Odaklı Şehir: İstanbul”, Transist, 2012.

 

Dr. Abdullah DEMİR

1973 yılında Trabzon’da doğdu. İlk, orta ve liseyi Trabzon’da tamamladı. 1992 yılında Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğitimi Bölümünü kazandı. 1996 yılında Otomotiv Öğretmeni olarak mezun oldu. 1999 yılında yüksek lisansını tamamladı. 1997-2000 yılları arasında Marmara Üniversitesinde Araştırma Görevlisi olarak çalıştı. 2009 yılında Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsünde “Fren Disklerine Uygulanan Kaplamaların Frenleme Performansına Etkisinin Deneysel İncelenmesi” konulu tez çalışmasıyla doktor oldu. Demir, İBB - İstanbul Otopark İşletmeleri (İSPARK) AŞ’de sırasıyla, Teknik İşler Şefi, İşletmeler Müdürü, Etüt Plan ve Proje Müdürü, Etüt ve Planlama Müdürü olarak çalıştı. 2011 yılında Marmara Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü’nde Yardımcı Doçent olarak göreve başladı. Başta otomotiv olmak üzere, güç aktarma organları, alternatif yakıtlar, ulaşım ve otopark yönetimi alanlarında ulusal ve uluslararası dergilerde, kongre ve sempozyumlarda yayımlanmış makale çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca “Güç Aktarma Organları”, “Otopark Uygulamalarında Teknoloji, Çevre ve Emniyet Faktörleri”, 40 bin kelimelik “Otomotiv ve Temel Teknik Bilimler Sözlüğü”, 11 bin kelimelik “Sistem Sistem Otomotiv Teknik Terimler ve Terminolojiler Sözlüğü”, 2500 kelimelik “Otopark Endüstrisi Sözlüğü” gibi yayınları da bulunmaktadır. www.otoguncel.com web sitesinin editörlüklerini yürüten ve wushu spor dalında uluslararası hakem olan Demir, evli ve iki çocuk babasıdır.

Bunlar da hoşunuza gidebilir...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir