Hibrid araç modellemesinde güç aktarma organlarının modellenmesi
İçten yanmalı motorlar belirli bir hızın altında çalışamadıklarından dolayı, motorlu araçlarda kavrama, vites kutusu gibi hız ve moment dönüştürücü mekanizmalara gereksinim duyulmaktadır. İçten yanmalı motorlar rölanti devrinin altındaki devirlerde kararlı bir çalışma gösteremezler. Bu nedenle araç hızının sürekliliği ve araç sürüşünün konforu için kavrama sistemine, tekerleklerde sürücü tarafından talep edilen çeki kuvvet ve momentlerini, uygun motor devirlerinde karşılayabilmek için vites kutusuna ve aracın dönme manevralarında iç ve dış tekerlek hızlarının kontrol edilebilmesi için, akslar üzerine yerleştirilen diferansiyel mekanizmalarına gereksinim duyulmaktadır. Boyuna araç modeli oluşturulurken bu sistemlerin de model içerisinde matematiksel olarak ifade edilmesi gerekmektedir.
Araç üzerinde bulunan kavrama, iletilen tork sabit kalıyorken bir hız dönüştürücü, vites kutusu ise hız ve moment dönüştürücü olarak kullanılmaktadır.
Oluşturulan hibrid elektrikli araç modelinin optimizasyon çalışmalarında uygunluğu için kavrama mekanizması modellere dahil edilmeyebilmektedir. Kavrama, basit bir şekilde, motor ile araç gövdesi bütünleşik, kavrama devrede “bir” ya da motor araç gövdesinden bağımsız, rölanti devrinde “sıfır” şeklinde ikili mantık sisteminde modele dahil edilmiştir.
Modellerde, vites kutusu ve diferansiyel sistemleri, karşılıklı olarak, belirli bir çevrim için tekerleklerde ihtiyaç duyulan hız ve momentleri içten yanmalı motora aktarmak için yalnızca verim ve çevrim oranları ile ifade edilmiştir.
Tekerleklerdeki motor devrinde, %85’lik pedal yer değiştirme miktarına karşılık gelen 1, 2, 3, 4 ve 5’nci viteslerdeki motor momentleri dikkate alınır. Maksimum performans için bu eğrilerin kesiştiği noktaların altında kalan alanın da maksimum (maksimum güç) olması gerekmektedir. Bu nedenle %0-%100 pedal yer değiştirmesine karşılık gelen tüm viteslerdeki momentler çizdirilerek kesişme noktaları tablo haline getirildiğinde, her hangi bir gaz pedalı konumu için en uygun vites değiştirme motor devri seçilebilmektedir.
Not: Bu bir modelleme yaklaşımıdır. Modellemeler farklılık arz edebilir. Bu modellemenin detayları ilgili tezden takip edilebilir.
Kaynak: Ali Boyalı, Hibrid Elektrikli Yol Taşıtlarının Modellenmesi ve Kontrolü, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.