Araçlarda gürültü izolasyonu nasıl yapılır?

Gürültü hoşa gitmeyen, istenmeyen, rahatsız edici ses olarak tanımlanır. Gürültünün insanlar üzerindeki fizyolojik etkilerinin başlıcaları, kas gerilmeleri, stres, kan basıncında artış, kalp atışlarının ve kan dolaşımının değişmesi, göz bebeği büyümesi ve uykusuzluktur. Stres ve uykusuzluk, gürültünün uzun süreli fizyolojik etkilerindendir. Gürültünün psikolojik etkilerinin başında ise, sinir bozukluğu, korku, rahatsızlık, tedirginlik, yorgunluk, zihinsel etkinliklerde yavaşlama ve iş veriminin azalması gelmektedir. Gelişmekte olan ve özellikle gelişmiş ülkelerde sorunlardan biri de trafik gürültüsüdür. Taşıtların hareketleri sonucu çıkan bu gürültü, motor gürültüsü, şasi ve kaportadan kaynaklanan gürültüler, frenlemeden doğan gürültü, tekerleklerin yol yüzeyi ile temasından doğan gürültü ve taşıtın oluşturduğu hava anaforundan ileri gelen gürültü gibi bileşenlerden oluşur. Yapılan araştırmalara göre taşıt sayısı arttıkça ulaşım gürültüsü artmaktadır.  Diğer taraftan trafikteki araçların türlerine göre de gürültü seviyesi değişiklik göstermektedir.  Taşıt yaşı da gürültü miktarına etki eden faktörlerdendir.  Eski araçların yenilere göre daha fazla gürültü çıkardığı saptanmıştır. Yapılan araştırmalar motor gürültüsünün özellikler yavaş seyrin gerçekleştiği şehir içi trafik gürültüsünde en önemli etkenlerden biri olduğunu ortaya koymuştur.
Araçlarda ses seviyesi ölçümleri iç ve dış gürültü seviyeleri diye iki ana bölüme ayrılır. Dış gürültü taşıtın çevreye yaydığı gürültü olduğundan standartlarla verilen sınır değerler ile kontrol edilir, bu standartlara göre yapılan ölçümlerde uygun olmayan araçlar tip onayı alamazlar, dolayısıyla satışlarına müsaade edilmezler (Sanayi Bakanlığı). Dış gürültü ölçümü aracın iki tarafında eksenden 7.5 m uzaklıkta, 120 cm yükseklikte, araç ivmelenme halindeyken, yapılır. Bu metot taşıtın şehir trafiğinde davranışını simüle etmektedir. Ses seviyesine etki eden gürültü kaynaklarından, motor (emme ve fan sesi dahil), egzoz çıkışı ve lastik-yol en önemlisidir. Son yıllarda çevre bilincinin artması ve dolayısıyla baskısının da etkili olmasıyla standartlardaki sınır değerler teknolojinin müsaade edeceği en alt değerlere indirilmiştir. Teknoloji iyileştirmeleri daha çok motor ve egzoz kaynaklarında yapılabilmiş, lastik gürültüsü kapsamında çok çalışma yapıldığı halde seyir emniyetini azaltmadan yapılacak iyileştirmeler pek yeterli olamamıştır. Lastik ve yol birlikte etkileşim yapmakta esas faydanın yol kaplamalarının geliştirilmesinde olduğu görülmektedir.
İç gürültü seviyesi, tabiatıyla araç içinde bulunan kişilere etki eder, standartlarda sadece ölçüm metodu verilmiş, çevreye bir etkisi olmadığından sınır değerler verilmemiştir. Ancak iç gürültü ürünün kalitesinin bir göstergesi olduğundan, araç üreticileri iç gürültünün düşürülmesi amacıyla yuğun araştırma ve geliştirme çalışmaları yürütmektedirler. Standarda göre iç gürültü araç kulak seviyesinde ölçülür. Sürücü koltuğunda koltuk oturma yüzeyi ile sırtlığının birleştiği çizgiden 70 cm yukarıda ve orta eksenden 20 cm araç iç tarafına doğru olan noktaya mikrofon yerleştirilir. Yolcu koltuğunda ise mikrofon aynı yüksekliğe ama ortaya yerleştirilir. Araçtaki koltuk sayısına bağlı olarak diğer koltuklarda da bazı ölçümler yapılır. Taşıt düz bir yolda en üst vitesi ile seyrederken değişik hızlarda ses seviyeleri tespit edilir. Araç iç gürültü kaynakları daha çoktur. Motor ve aksamının, lastiğin yanında aracın altına asılan egzoz sistemi ve bağlantıları, panel titreşimleri, rüzgar, dönen bütün elemanlar (vites kutusu dişlileri, diferansiyel, vs.) gibi birçok kaynak ve taşınım yolu iç gürültüde etkili olmaktadır. Lastik gürültüsü dış gürültüde lastik ile zemin arasındaki temas ve hava sıkışma olaylarında oluşmakta iken iç gürültüde daha çok süspansiyon sistemi üzerinden geçen titreşim kaynaklı olaylar etkili olmaktadır. Dolayısıyla iç ve dış gürültü kontrolü için alınacak tedbirler bir miktar farklı olmaktadır. 
Yalıtım malzemeleri araç gürültü kontrolünün son safhasını oluşturur. Önce kaynakta sonra iletim yollarında iyileştirmeler yapılır, netice tatminkâr olmazsa yalıtıma gidilir (genellikle gerekir). Bu amaçla kullanılan malzemelerden üç ana özellik istenir: ses geçiş kaybı, ses yutumu, panel titreşimlerini sönümleme. Bunlarda birincisi bariyer etkisi yapacak yoğunluğu yüksek malzemeler, ikincisi düşük yoğunluklu gözenekli veya lifli malzemeler, üçüncüsü de genelde ısıtılarak tatbik edilen bitümlü malzemelerdir. Bütün bu malzemelerin yanmaz veya en azından alev almaz ve yanma geciktirici, yanarken zehirli gaz çıkarmayan kimyasallardan üretilme şartı vardır. Gerek bu yalıtım malzemelerini üretenler gerekse de bunları kullanan araç üreticileri standartlarla belirlenmiş bu özellikleri göz önüne almak zorundadırlar ve almaktadırlar. Gerekli testler ve sertifikasyonu olmayan ürünler kullanılmamalıdır.
Sorunuzda, kimyasal bazlı yalıtım hakkındaki düşüncemi ve sesi % 60 azaltıp azaltamayacağı hakkındaki görüşlerimin ne olduğunu sormuşsunuz. Burada bir yüzde vermenin yanıltıcı olacağını ve gerçeği yansıtmayacağını belirtmek isterim. Ses/Gürültü yalıtımında; yukarıda belirttiğimiz gibi yalıtım malzemeleri araç gürültü kontrolünün son safhasını oluşturur. Önce gürültünün kaynağı, sonra iletim yollarındaki iyileştirmeler ve netice tatminkâr olmazsa yalıtıma müracaat edilmesi gerekir. Buradaki yalıtım malzemeleri olarak; Poliüretan (PUR) ve polipropilen (PP) kullanılır. Ayrıca son olarak şunu da belirtelim ki 92/97/EEC regülâsyonu gereği otomobillerde kullanılan benzinli ya da dizel motorların 74 ± 1 dB(A) ve direkt enjeksiyonlu dizel motorların 75 ± 1 dB(A) gürültü seviyesinde olması gerekir. Yeri gelmişken gürültü/ses düzeyinin, koşulsal olarak aktif emniyeti (conditional safety) etkilediğini de belirtmeliyim. Yol bozukluklarının yutulması amacıyla tekerlekler taşıta süspansiyon sistemiyle bağlanmıştır. Seyir stabilitesi açısından sert olması istenen bu elemanlar, titreşim ve gürültü izolasyonu açsından yumuşak olmalıdır. Otohaber dergimizde araçlarla ilgili verilen gürültü değerleri araçların fabrikasyon verileridir. Test sürüşlerindeki puanlamalar ölçümden ziyade sürücünün kulak keskinliği ve deneyimine dayalı olarak iç gürültü algılaması üzerinden verilmektedir.
 
Konu İle İlgili Tanımlar:
Gürültü: Gürültü hoşa gitmeyen, istenmeyen, rahatsız edici ses olarak tanımlanır.  Ses dalgalarının etkenliği ve gürültü olarak adlandırılması sadece sesin şiddetine, tiz ve tok olmalarına ve sürekliliğine bağlı değildir. Ayrıca sese maruz kalan kişinin fiziksel ve ruhsal durumuna da bağlıdır. Bir gürültü ne kadar anlamsız, ne kadar şiddetli, ne kadar düzensiz ve ne kadar ani olursa o kadar rahatsız edicidir. Bununla birlikte, birçok gürültü tipinin kuşkuya yer vermeksizin herkes tarafından gürültü olarak kabul edileceği açıktır.
Ses: Titreşim yapan bir kaynağın hava basıncında yaptığı dalgalanmalar ile oluşan ve insanda işitme duygusunu uyaran fiziksel bir hadisedir.
Vibrasyon: Genellikle katı ortamlarda yayılan ve dokunma duygusu ile hissedilen alçak frekanslı ve yüksek genlikli mekanik titreşimlerdir.
Darbe gürültü: İki kütlenin birbirine çarpması ile ortaya çıkan gürültüdür.
Vibrasyondan etkilenme sınırı: Vibrasyonun insan sağlığı, performansı ve konforu üzerinde oluşturduğu hareket hastalığı gibi fizyolojik ve psikolojik etkilerle yapılarda hasarların başlama sınırlarıdır ki, vibrasyonun hızı, ivmesi, genliği, frekansları veya süresi ile ortaya konulmuş kriterlerdir.
Desibel: Verilmiş bir ses şiddetinin kendisinden 10 kat az diğer bir ses şiddetine oranının 10 tabanına göre logaritmasına eşit ses şiddetine Bel; bunun 1/10una da desiBel denir. Gürültü düzeyi dB (desibel) ile verilir. Desibel, gerçek anlamda bir birim olmayıp, bir oranın logaritmasıdır. dB(A), belli durumlar için insan kulağı duyarlığı ile dengelenmiş bir ölçme biçiminin kullanıldığını gösteren simgedir.

Gürültünün ölçülmesi: Gürültü ya da ses ölçme, çok geniş ve karmaşık bir konu ve başlı başına bir tekniktir. Ses biçimleri, tayfsal yapıları, zaman içindeki türlü değişimleri ve öteki özellikleri ile çok çeşitli olduğu gibi, sesin ya da gürültünün ölçülmek istenen, ölçmeye konu olan özellikleri de önemli ayrımlar gösterir. Ölçme için kullanılan aletler, düzenler, mikrofonlar, yöntemler, süreler, duruma ve amaca göre doğru seçilmezse, yanlış ya da yetersiz ve yanıltıcı sonuçlar verir. Bu alanda kullanılan ölçme aletlerine genelde sonometre denir.

Eşdeğer gürültü seviyesi: Verilmiş bir süre içinde süreklilik gösteren ses enerjisinin veya ses basınçlarının ortalama değerini veren dBA biriminde bir gürültü ölçeğidir.

Dr. Abdullah DEMİR

1973 yılında Trabzon’da doğdu. İlk, orta ve liseyi Trabzon’da tamamladı. 1992 yılında Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğitimi Bölümünü kazandı. 1996 yılında Otomotiv Öğretmeni olarak mezun oldu. 1999 yılında yüksek lisansını tamamladı. 1997-2000 yılları arasında Marmara Üniversitesinde Araştırma Görevlisi olarak çalıştı. 2009 yılında Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsünde “Fren Disklerine Uygulanan Kaplamaların Frenleme Performansına Etkisinin Deneysel İncelenmesi” konulu tez çalışmasıyla doktor oldu. Demir, İBB - İstanbul Otopark İşletmeleri (İSPARK) AŞ’de sırasıyla, Teknik İşler Şefi, İşletmeler Müdürü, Etüt Plan ve Proje Müdürü, Etüt ve Planlama Müdürü olarak çalıştı. 2011 yılında Marmara Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü’nde Yardımcı Doçent olarak göreve başladı. Başta otomotiv olmak üzere, güç aktarma organları, alternatif yakıtlar, ulaşım ve otopark yönetimi alanlarında ulusal ve uluslararası dergilerde, kongre ve sempozyumlarda yayımlanmış makale çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca “Güç Aktarma Organları”, “Otopark Uygulamalarında Teknoloji, Çevre ve Emniyet Faktörleri”, 40 bin kelimelik “Otomotiv ve Temel Teknik Bilimler Sözlüğü”, 11 bin kelimelik “Sistem Sistem Otomotiv Teknik Terimler ve Terminolojiler Sözlüğü”, 2500 kelimelik “Otopark Endüstrisi Sözlüğü” gibi yayınları da bulunmaktadır. www.otoguncel.com web sitesinin editörlüklerini yürüten ve wushu spor dalında uluslararası hakem olan Demir, evli ve iki çocuk babasıdır.

Bunlar da hoşunuza gidebilir...

1 Cevap

  1. EGEMEN TOPRAK dedi ki:

    Gürültü izolasyonu konusunda jeneratör gürültü izolasyonu , soğutma grubu gürültü izolasyonu , pres kabinleri , otoyol kenası ses bariyeri , gürültü bariyerleri işlamlerinde HGC İZOLASYON ltd. şti
    TEL. NO: 0 532 377 05 76

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir