AİTMye göre Araçlarda Müsaade Edilen Tadilatlar/Modifiyeler

4.1- Motor değişikliği veya tadilatı

4.1.1- Tip Onayı Belgesine istinaden Uygunluk Belgesiyle tescil işlemi yapılmış olan araçlar üzerinde yapılacak motor değişikliğinde Ülkemizde yürürlükte olan ilgili yönetmeliklerin güncel seviyelerini sağlayan motorlar kullanılmalıdır.

4.1.2- İmalat Yeterlilik Belgesine istinaden Teknik Belgeyle tescili yapılmış araçlar üzerinde yapılacak motor değişikliğinde ilgili yönetmeliklerin en az temel seviyesini sağlayan motorlar kullanılmalıdır.

4.1.3- Motorun gücü vb. genel özelliklerini etkileyecek, parça değişiklikleri, tadilat seti kullanımı veya işlemci programlarında değişiklik yapılması durumunda, eksoz emisyon ve araç gürültüsünün ilgili yönetmelikler de belirtilen değerler içinde kaldığı tevsik edilmelidir.

4.1.4- Aracın orijinal tipindeki motor, yenileme işlemi yapılmış olanlar dâhil, kullanıldığı takdirde, bu Ekin madde 4.1.1 ve madde 4.1.2 hükümleri uygulanmaz. Sınırlı tadilat bildirimi ile, proje gerektirmeden değişiklik yapılır.

4.2- Aktarma organları tadilatı ve PTO (Yardımcı güç çıkışı) uygulaması

Farklı sayıda hız kademesi olan dişli kutusu takılması, otomatik vites takılması veya otomatik vitesten düz vitese dönüştürülmesi gibi aktarma organları tadilatlarında, hız göstergesinin Ek VII madde 1.17yi, frenlerin madde 1.9u ve gürültü seviyesinin madde 1.1i, ayrıca 97/27/AT Yönetmeliğinde belirtilen tırmanma yeteneğini şartlarının sağlandığı tevsik edilmelidir.

4.3- Direksiyon sistemleri tadilatı

Mekanik direksiyondan hidrolik direksiyona dönüşüm, direksiyon simidi çapının küçültülmesi gibi direksiyon sistemleri tadilatında Ek VII madde 1.5de belirtilen şartları sağladığı tevsik edilmelidir.

4.4- Şasi tadilatı

4.4.1- Komple şasinin veya araç tanıtım numarası bölümü olan kısmının yenisiyle değiştirilmesi gereken durumlarda tadilat, imalatçı firmanın bu konuda yetkilendirdiği servis tarafından yapılır.

4.4.2- M kategorisi aracın N kategorisi bir araca dönüştürülmesi

Yapılacak tadilatın projesi çizilir, kasa ilave edilecekse Ek VIII uygulanır. Ek VII madde 1.1, madde 1.3, madde 1.8, madde 1.9, madde 1.20, madde 1.42, madde 1.48 ve madde 1.53e uygunluğu tevsik edilmelidir.

4.4.3- N kategorisi kapalı kasa (van, panelvan) araçtan M kategorisine dönüşüm.

4.4.3.1- Kapalı kasa kamyon (van) veya kamyonet (panelvan) olarak imal edilen araçların, yapısı itibariyle uygun olması halinde M2 veya M3 kategorisi yolcu aracına dönüşümü.

Yük dağılım ve koltuk yerleşimini gösteren proje yapılır. Ek VII madde 1.1, madde 1.9, madde 1.44, madde 1.50de belirtilen şartlara uygunluğu tevsik edilecektir.

4.4.3.2- Kapalı kasa kamyon (van) veya kamyonet (panelvan) olarak imal edilen araçların, yapısı itibariyle uygun olması halinde M1 kategorisine dönüşüm.

M1 kategorisi için MARTOYda belirtilen tüm onaylar aranır. (Özel amaçlı araçlar için MARTOYun Ek XIi uygulanır)

4.4.4- Çekiciden kamyona dönüşümü

Şasi tadilatı yapılmaması durumunda, üst yapı için Ek VIII ve araç için Ek VII madde 1.3 ve madde 1.42 maddelerine uygunluğu aranır.

Şasi uzatıldığı takdirde, tadilat, standartlara veya araç üreticisinin tavsiyelerine uygun olmalı ve uygunluğu tevsik edilmelidir. Dönüş yeteneği uygun olmalıdır. Yukarıdakilere ilaveten, Ek VII, madde 1.9 ve madde 1.20ye uygun olmalıdır.

4.4.5- Gücü müsait olması kaydıyla kamyonet veya kamyondan yarı römork çekiciye dönüşümü.

Aracın şasi boyu kısaltıldığı takdirde, işlem standartlara veya araç üreticisinin tavsiyelerine ve Ek VII 1.20ye uygun olmalıdır.

Araç Kamyon halindeyken, fren ve elektrik donanımı römork çekmeye uygun ise, yapılacak tadilat esnasında oluşacak değişikliklerin uygun olduğu teşvik edilmelidir. Kamyon halinde fren donanımı römork çekmeye uygun değilse, tadilatın Ek VII madde 1.9a uygunluğu, onay kuruluşunun görevlendirdiği yetkili teknik servislerde tüm fren testleri yapılarak tevsik

edilmelidir. Römork için hazırlanacak aydınlatma donanımı da Ek VII 1.20ye uygun olmalıdır.

Takılacak beşinci teker, 5/1/2002 tarihli ve 24631 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Motorlu Araçlar ve Römorklarının

Mekanik Bağlantı Tertibatları ve Bunların Araçlara Yerleştirilmesi İle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (94/20/AT) veya ECE R 55 onaylı olmalıdır. Şasiye bağlantısı ana araç üreticisi veya beşinci teker üreticisinin talimatına göre yapılır.

4.5- Çeki kancası ilavesi

Tescile esas belgesinde römork çekebileceği belirtilen ve/veya motor gücü yeterli olan araçlarda yapılabilir.

4.5.1- Araçta römork için fren donanımı, elektrik donanımı ve çeki kancası bağlantı traversi mevcutsa, 94/20/AT Yönetmeliği veya ECE R 55 onaylı çeki kancasının araç veya çeki kancası imalatçısının talimatlarına uygun olarak takılmalıdır.

4.5.2- M1 veya N1 kategorisi araçlar için araç üreticisi tarafından beyan edilen ve yerleşimi tarif edilmiş 94/20/AT Yönetmeliği veya ECE R 55 onaylı çeki kancası, takılması halinde, montajın uygun yapıldığının yazılı beyanı aranır.

4.5.3- Araçta römork için fren ve elektrik donanımı yoksa, çeki kancası bağlantı traversi Ek VII madde 1.48e, tadilat Ek VII madde 1.9a uygun olmalıdır. Römork için hazırlanacak aydınlatma donanımı Ek VII madde 1.20ye uygun olmalıdır.

Fren ve aydınlatma tadilatları yetkili teknik servisler tarafından yapılacak deneyler ile uygunluğu tevsik edilmelidir. Çeki kancasına gelen düşey kuvvet nedeni ile aracın yük dağılımı, izin verilen dingil kapasitelerine göre kontrol edilmelidir.

4.5.4-Römork çekmek üzere tadil edilen kamyonlarda, 17/1/2008 tarihli ve 26759 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Motorlu Araçlar ve Römorklarının Yakıt Depoları ve Arka Koruma Donanımlarına Dair Tip Onayı Yönetmeliği (70/221/AT) veya ECE R58 onaylı arka koruma çerçevesi (katlanır tipte olabilir) bulunacaktır.

4.6- Dingil veya Lastik ilavesi ve dingil çıkartılması

4.6.1- Üçüncü dingil ilavesi, madde 3.5teki koşullar uyarınca, sadece N3 kategorisi araçlara uygulanır. Tadilat yolu ile araçlara 3 üncü dingilden daha fazla dingil ilavesi yapılamaz.

4.6.2- Teknik açıdan müsaade edilen azami dingil ağırlığını geçmemek kaydıyla lastik ilavesi yapılabilir.

4.6.3- Çok dingilli araçtan dingil çıkartılması, yeni azami yüklü kütle hesaplanarak yapılabilir.

4.6.4- Dingil kaldırma mekanizması takılabilir.

4.6.5- 3 üncü dingil ilavesi, dingil çıkartılması veya dingil kaldırma mekanizması ilavesi durumunda, frenlerin Ek VII madde 1.9a uygunluğu teknik servis tarafından tevsik edilmelidir.

4.7- Kabin ve karoseri tadilatı

4.7.1- Belli bir marka, tip ve modeldeki bir aracın yönetmelikte ön görülen tadilatlardan bir veya birkaçı yapılarak yeni bir model, tip veya bir başka marka araç yapılamaz.

4.7.2 – M ve N kategorisi araçlarda madde 4.7.1e aykırı düşmemek kaydıyla karoseri ve kabin tadilatı yapılabilir. Ancak, şasi numarası karoserinde bulunan araçlarla ilgili hususlarda Karayolları Trafik Yönetmeliği hükümleri saklıdır.

4.7.3- M1 kategorisi araçlara yapılacak görünüm değişiklikleri, Ek VII madde 1.16 dış çıkıntılar, madde 1.20 aydınlatma, madde 1.54 yaya güvenliği (eğer araç kapsamında ise) maddelerine uygun olmalıdır.

4.8- Tam ve Tamamlanmış araç belgesi bulunan araçlarda yükün ve işin özelliğine göre; damper kasası, ahşap kasa, tank, vidanjör, itfaiye, yol süpürme ekipmanı, vinç vb. üst yapılar Ek VIIIe uygun olacaktır. Temel aracın sistem tip onaylarının tadilat sebebi ile geçerliliğini kaybetmesi halinde, değişiklin Ek VIIde yer alan maddelere göre uygunluğu raporlanmalıdır.

Ayrıca Ek VII madde 1.42 ‘ye uygun yan koruma çerçevesi bulunacaktır.

4.8.1- Tamamlanmamış tip onay belgesi bulunan N kategorisi araçlar üzerinde yapılacak münferit üst yapılarda madde

4.8de aranan şartlar sağlanacaktır.

4.9- Koltuk çıkartılması veya ilavesi

Araçta ulaşılabilir koltuk bağlantı yerleri varsa, koltuk basit bir şekilde bağlanabiliyorsa, aracın koltuk kapasitesi azami bağlantı sayısı kadardır. Yerinden sökülmüş koltuk, koltuk çıkartma anlamını taşımaz. Ulaşılabilir koltuk bağlantıların tanımı MARTOY Ek II Kısım Cde yer almaktadır.

Koltuk bağlantıları, kaynak vb gibi yöntemler ile tekrar bağlanamayacak biçimde tadil edilirse koltuk çıkartılmış kabul edilir.

Koltuk ilavesinde, bağlantıların Ek VII 1.15, M1 kategorisi için ayrıca emniyet kemeri bakımından madde 1.19, madde 1.31e uygun olması aranır. M2 ve M3 kategorileri ayrıca Ek VII madde 1.50ye uygun olmalıdır.

4.10- TOTlerde; kazma, yükleme, kanal açma ve benzeri ekipmanların ilave edilmesi, tip onaylı kabinlerin takılması kaydıyla kabin tadilatı, tadilat kapsamındadır.

Yapılan tadilatın Ek VII madde 3.1, madde 3.10, madde 3.11, madde 3.12, madde 3.14, madde 3.17, madde 3.1, madde 3.22, madde 3.25 ve madde 3.27 maddelerinden etkilenenlere uygunluğu aranır.

4.11- Klima sistemleri tadilatı.

Klima sistemi ilavesi ile değişen ağırlık ve boyutlar bildirilir. M1 kategorisi için Ek VII madde 1.36 uygunluk aranır.

4.12- Fren sistemi tadilatı.

Her türlü fren tadilatının Ek VII madde 1.9a uygunluğu yetkili teknik servisler tarafından test edilip raporlandırılacaktır.

4.13- Elektrik sistemi tadilatı.

Aydınlatma sistemleri Ek VII madde 1.20ye uygun olarak tadil edilebilir.

4.14- Özürlüler için araç tadilatı

Özrü sağlık kuruluşları tarafından verilen rapor ile tespit edilen ve özür durumuna göre yapılan tadilat.

Özürlülerin taşınması amacıyla kullanılacak M2 ve M3 sınıfı araçlarda 2/7/2004 tarihli ve 25510 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Sürücü Koltuğuna İlave Olarak Sekizden Fazla Koltuğu Bulunan ve Yolcu Taşımak Amacıyla Kullanılan Araçların Özel Hükümleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (2001/85/AT) veya ECE R 107 teknik düzenlemesinde belirtilen hükümlere uygun olmalıdır.

Özel amaçlı M1 kategorisi araçlarda tekerlekli sandalye uygulamaları. Tekerlekli sandalye için ağırlık, yolcu dahil 100 kg, eğer elektrikli tekerlekli sandalye kullanılacaksa 250 kg olarak alınır. Bağlantılar için Ek VII , 1.15, 1.19, 1.31 ile TS ISO 10542 uygulanır

4.15- Sürücü kursları eğitim araçları tadilatı

Öğretmen için gerekli kumandaların sağ tarafa ilave edilmesidir.

4.16- Okul servis aracı tadilatı

Okul servis aracı, “Okul servis aracı yönetmeliğine”uyacak biçimde tadil edilmelidir. Arkada “dur”yazısı ile dörtlü ikaz sistemi öğrenci inip binerken çalışacaktır. Her koltukta Ek VII madde 1.31 uygun en az iki noktalı otomatik emniyet kemeri bulunacaktır.

4.17 Ön (Bull-Bar), arka ve yan (marşpiye) koruma sistemleri

4.17.1 Ön koruma sistemi M1G, N1, N1G kategorisi araçlara takılabilir.

4.17.2 Aracın, görüş alanı, aydınlatma, plaka alanı, çeki tertibatı ve benzeri sistem ve aksamların onaylarını geçersiz kılmayacak veya çalışmalarını engellemeyecek şekilde montajı yapılmalıdır.

4.17.3- Üzerinde keskin köşe, sivri uç ve benzeri hasar verici veya çarpma anında kişiyi yaralayıcı çıkıntıların olmaması gerekir.

4.17.4- Ön koruma sistemi araca takıldığında yüksekliği, aracın far merceklerinin en üst noktalarını birleştiren hattın oluşturduğu düzlemden 100 mmden fazla olmamalıdır.

4.17.5- Tüm dışa dönük esnek olmayan yüzeyler en az 5 mm yarıçaplı bir kavise sahip olacak şekilde tasarlanmış olmalıdır.

4.17.6- Koruyucu sistemin toplam kütlesi, her türlü bağlantı ve sabitleme elemanları dâhil olmak üzere, koruyucu olarak tasarlandığı taşıtın kütlesinin %1.2sinden fazla olamaz ve bu kütle ayrıca 18 kgdan çok olamaz.

4.17.7- Ön koruyucu sistemler ile araç yüzeyi arasındaki mesafe 80 mmyi geçmemelidir.

4.17.8- Ön koruma sistemi aracın genişliğini artırmamalıdır. Aracın genişliğinin %75ini aşan sistemlerde uçlar içeri doğru dönük olmalıdır. Aracın gövdesine gömülü olanlar, entegre sistemler veya uçların 100 mm çapında kürenin temas edemediği ve gövde ile arasındaki boşluk 20 mmyi aşmayan sistemleri bu şartı yerine getirmiş kabul edilir.

4.17.9- Ön koruma sisteminin en ön ucu ile tamponun en ön ucu arasındaki mesafe 50 mmyi aşmamalıdır. Ancak basma mukavemeti 0,35 Mpadan daha az olan malzemelerden yapılanlarda bu şart aranmaz.

4.18- Yakıtı sistemi tadilatı

4.18.1- Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonunun (BM/AEK) 1958 Cenevre Antlaşması çerçevesinde yayımlanan ECE – R 67 Regülasyonu ve ECE R-110 Regülasyonunda belirtilen emniyet ve teknik esaslar dikkate alınarak, araçlarda alternatif yakıt olarak kullanılmak üzere, Likit Petrol Gazı (LPG) ve Sıkıştırılmış Doğal Gaz (CNG) tadilatı yapılabilir.

4.18.2- Araçlarda kullanılan aksam ve parçalar; yakıt olarak LPG kullanacak araçlarda ECE – R 67 Regülasyonunda, CNG kullanılacak araçlarda ise ECE R-110 Regülasyonunda belirtilen teknik esaslara uygun olmalıdır.

4.18.2.1- Firmalar, tadilat işlemlerini yaptıkları işyerleri için, Türk Standartları Enstitüsü’nden (TSE) Hizmet Yeterlilik Belgesi almak zorundadır.

4.18.2.2-Firmalar, aksam ve parçaları prototip araç üzerine montajını yaptıktan sonra, Otomotiv Ana Bilim Dalı olan Üniversiteler veya TSEden “Yakıt Sistemi Uygunluk Raporu”alacaklardır.

4.18.2.3- Bakanlık veya Bakanlığın Yetki verdiği kuruluştan Yetki Belgesi almış Makine Mühendislerine çizdirilen tadilata ait projeler Bakanlık veya yetki verdiği kuruluşça onaylanır.

4.18.2.4- Tadilat yapılan araçlarda eski, kullanılmış, standart dışı malzemeler kullanılamaz.

4.18.2.5- Araçlarda LPG ve CNG dönüşüm işlemleri, projesine uygun ve dönüşümle ilgili eğitim almış uzman kişilerce yapılacaktır.

4.18.3- Seri tadilat olarak LPG ve CNG dönüşüm montaj işlemlerini yapan firmalar için, madde 4.18.2, madde 4.18.2.1, madde 4.18.2.2, madde 4.18.2.3, madde 4.18.2.4 ve madde 4.18.2.5te belirtilen hususları sağlamak kaydıyla, Bakanlık veya Bakanlığın yetki verdiği kuruluş tarafından AİTM Tip Onay Belgesi verilir.

4.18.3.1- Münferit olarak LPG ve CNG dönüşümü yapılan araçlar için, madde 4.18.2, madde 4.18.2.1, madde 4.18.2.2, madde 4.18.2.3, madde 4.18.2.4 ve madde 4.18.2.5te belirtilen hususları sağlamak kaydıyla, Bakanlık veya Bakanlığın yetki verdiği kuruluş tarafından Münferit Araç Uygunluk Belgesi onaylanır.

4.18.4- LPG/CNG yakıt sistemi tadilatı yapılan araçların trafiğe tescil edilebilmesi için Makine Mühendisleri Odasından (MMO) veya Otomotiv Ana Bilim Dalı olan üniversitelerden, aracın montajının projesine uygun olarak yapıldığına dair “Montaj Tespit Raporu”ve “Gaz Sızdırmazlık Raporu”nun alınması gereklidir.

4.18.4.1- Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonundan veya Makine Mühendisleri Odasından temin edilen, örneği bu Ekin Şekil -1 ve Şekil -2sinde gösterilen ve LPG yakıtı kullanan araçlarda üzerinde LPG yazısı, CNG yakıtı kullanan araçlarda ise üzerinde CNG yazısı bulunan yansıtıcılı (reflektif) etiketler, araçların ön ve arka camlarının sağ üst köşelerine yapıştırılacaktır.

4.18.4.2- Araçlarda LPG ve CNG dönüşümlerinde araca montajı yapılan yakıt tankının üzerinde, LPG ve CNG dönüşümünü yapan Firmanın adı, adresi ve dönüşüm tarihi, LPG ve CNG tankı imalatçısı firmanın adı, adresi ve imal yılını belirten bir etiket, sökülemeyecek şekilde bulunacaktır.

4.18.5- Yakıt sistemi tadilatla, LPG ve CNGye dönüştürülen araçların trafiğe kayıt ve tescil işlemleri, Karayolları Trafik Kanununun 32 nci Maddesine ve bu Yönetmelik esaslarına göre yapılacaktır.

4.18.6- Araçlarda yakıt sistemi dönüşümü ile ilgili her türlü teknik ve mali sorumluluk; araç projelerini hazırlayan Makine Mühendislerine, Yakıt Sistemi Uygunluk Raporunu veren Kuruluşa, aksam ve parçaları imal veya ithal eden firmalara, dönüşüm montajı yapan firmalara aittir.

4.18.7- LPG/CNG yakıt sistemine dönüştürülen araçların periyodik muayenelerinde; TSE, MMO veya Otomotiv Ana Bilim Dalı olan üniversiteler tarafından düzenlenmiş Gaz Sızdırmazlık Raporu aranır. İl merkezi belediye hudutları dışındaki yerlerde araç muayene istasyonları tarafından da Gaz Sızdırmazlık Raporu düzenlenebilir.

4.18.8- Bakanlıktan veya yetki verdiği Kuruluştan kendi firmaları adına AİTM Tip Onay Belgesi alan firmalar, belgelerini diğer firmaların araç dönüşüm işlemlerinde kullandırdıkları takdirde, bu firmaların belgeleri iptal edilir.

4.18.9- Araçlarda bulunan LPG ve CNG tankı her 10 yılda bir değiştirilecektir.

4.18.10- LPG ve CNG yakıtı kullanan araçlar kapalı garajlarda park edilemez.

5- Ek IVde belirtilen tadilatlar ile ilgili olarak, bu yönetmelikte belirtilmeyen hususlarda yürürlükteki diğer mevzuat esas alınır.

6- Yukarıda sayılan tadilatlar, seri imalat ve montaj tanımına uygun olarak yapılabileceği gibi, münferit tadilat olarak da yapılabilir. Tadilatlar sonucunda araç, herhangi bir kategoriden başka bir kategoriye dönüşüyorsa, araç dönüştüğü kategori için bu Yönetmelikte aranan şartları karşılamalıdır.

7- Yukarıda sayılan tadilatlar dışında da tadilat yapılabilir. Ancak, yapılacak tadilatlarla ilgili gerekli şartların Bakanlık veya Bakanlığın yetki verdiği kuruluş tarafından belirlenmesi gerekir. Bu tadilatlar güvenliği, çevre korumasını etkilediği takdirde tadilatla ilgili konularda bu Yönetmelikte belirtilen bütün hükümlere uygun olması zorunluluğu vardır.

Kaynak: Araçların İmal, Tadil Ve Montajı Hakkında Yönetmelik; 28 Kasım 2008 Cuma Resmî Gazete Sayı: 27068.

Dr. Abdullah DEMİR

1973 yılında Trabzon’da doğdu. İlk, orta ve liseyi Trabzon’da tamamladı. 1992 yılında Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğitimi Bölümünü kazandı. 1996 yılında Otomotiv Öğretmeni olarak mezun oldu. 1999 yılında yüksek lisansını tamamladı. 1997-2000 yılları arasında Marmara Üniversitesinde Araştırma Görevlisi olarak çalıştı. 2009 yılında Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsünde “Fren Disklerine Uygulanan Kaplamaların Frenleme Performansına Etkisinin Deneysel İncelenmesi” konulu tez çalışmasıyla doktor oldu. Demir, İBB - İstanbul Otopark İşletmeleri (İSPARK) AŞ’de sırasıyla, Teknik İşler Şefi, İşletmeler Müdürü, Etüt Plan ve Proje Müdürü, Etüt ve Planlama Müdürü olarak çalıştı. 2011 yılında Marmara Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü’nde Yardımcı Doçent olarak göreve başladı. Başta otomotiv olmak üzere, güç aktarma organları, alternatif yakıtlar, ulaşım ve otopark yönetimi alanlarında ulusal ve uluslararası dergilerde, kongre ve sempozyumlarda yayımlanmış makale çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca “Güç Aktarma Organları”, “Otopark Uygulamalarında Teknoloji, Çevre ve Emniyet Faktörleri”, 40 bin kelimelik “Otomotiv ve Temel Teknik Bilimler Sözlüğü”, 11 bin kelimelik “Sistem Sistem Otomotiv Teknik Terimler ve Terminolojiler Sözlüğü”, 2500 kelimelik “Otopark Endüstrisi Sözlüğü” gibi yayınları da bulunmaktadır. www.otoguncel.com web sitesinin editörlüklerini yürüten ve wushu spor dalında uluslararası hakem olan Demir, evli ve iki çocuk babasıdır.

Bunlar da hoşunuza gidebilir...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir