Elektronik kontrollü klasik vites kutuları
Otomatik vites kutularına göre maliyetleri ve yakıt tüketimlerinin daha düşük olması nedeniyle, standart vites kutuları otomotiv endüstrisinde en çok tercih edilen aktarma organlarıdır. Standart vites kutularının en yaygın problemi olan yakıt tüketimi ile vites değişim zamanlaması ve bundan doğan yakıt tüketimi elektronik kontrol sistemleri ile bertaraf edilmektedir. Bu vites kutularında, elektronik kontrollü standart kavrama kullanıldığından debriyaj pedalı yoktur ve vites değişimi hem manüel hem de otomatik olarak yapılabilmektedir.
Elektronik kontrollü standart vites kutularında Elektronik Kontrol Ünitesine (ECU) giriş bilgileri olarak vites pozisyonu, gaz kelebek pozisyonu, gaz pedalı pozisyonu, motor hızı, soğutma sıvısı sıcaklığı, kavrama kursu ve taşıt hızı bilgileri ilgili sensörler tarafından algılanarak iletilmektedir. ECU, gelen bu bilgiler doğrultusunda, kavramanın kavraşma-ayrılma, vites pozisyonlarını değiştirme, gaz verme-kesme, ani hızlanma ihtiyacında vites küçültme (kick-down) gibi işlemleri kendi program algoritmasına göre gerçekleştirmek üzere hareket elemanlarına sinyaller gönderir. ECU kavramayı, araç gaz pedal pozisyonuna bağlı olarak, manüel veya otomatik vites değişim noktalarıyla senkronize bir şekilde çalıştırmak üzere programlanır. Vites değişimlerini ise motor hızı, gaz kelebek pozisyonu, taşıt hızı bilgileri ve diğer giriş bilgilerini kullanarak optimize etmek üzere programlanır.
Sistemin gaz verme-kesme mekanizması elektronik kontrollüdür. Gaz pedalı ile gaz kelebeği arasında mekanik bağlantı yoktur. Bunun yerine gaz kelebek sensörü gaz pedalına basılma miktarını algılayarak mikroişlemciye gönderir, mikroişlemci bu bilgi doğrultusunda gaz kelebeğine hareket veren step motora sinyal gönderir ve gaz pedalına basma-bırakma oranında gaz kelebeği step motor tarafından hareket ettirilir.
Vites pozisyonlarını otomatik olarak değiştirmek ve kavramanın diyafram yayına kumanda etmek üzere iki tane ve elle kumanda için bir tane olmak üzere toplam üç tane selenoid valften oluşan elektrohidrolik hareket elemanı kullanılır. Yani elle vites kolunun hareketinde dahi mekanik bağlantı yoktur, konum sensörü bilgisine dayalı olarak elektro-hidrolik ünite bu işlemi gerçekleştirir. Sistemin bir diğer çıkış elemanı da otomatik kullanımlarda aracın vites pozisyonunun sürücü tarafından bilinmesini sağlayan göstergedir. Sistem araçlara göre farklı yapılar gösterse de temel mantık hepsinde aynıdır. Vites pozisyonları manüel ve otomatik vitesin karışımıdır. Yani, ileri (D), geri (R) ve boşta (N) konumları olmak üzere, genelde 1. ve 2. vites konumları standart vites kutularındaki gibidir.
Kaynak: Doç. Dr. Metin GÜMÜŞ, Aktarma Organları Elektronik Kontrol Sistemleri, Ders Notları, 2010.
